Móng bè là gì? Đặc điểm, Khi nào nên sử dụng móng bè?

Móng bè là gì? Đặc điểm, Khi nào nên sử dụng móng bè?

Xây nhà là một quyết định trọng đại, và phần móng nhà chính là “gốc rễ” quyết định sự vững chãi, bền bỉ của cả công trình. Bạn đang sở hữu một lô đất, nhưng lại băn khoăn liệu nền đất có đủ vững chắc để nâng đỡ ngôi nhà mơ ước của mình không? Liệu móng có bị lún, nứt sau này không?

Trong số các loại móng phổ biến (móng băng, móng cọc, móng đơn…), móng bè nổi lên như một giải pháp tối ưu cho những nền đất yếu, đất san lấp, hay đất gần sông hồ. Tuy nhiên, không phải ai cũng hiểu rõ về loại móng này và khi nào thì nên sử dụng nó.

Với vai trò là một nhà thầu xây dựng tại Bình Dương, NAGOPA sẽ chia sẻ tất cả những kiến thức chuyên sâu về móng bè, giúp bạn hiểu rõ bản chất, ưu điểm và biết được công trình của mình có thực sự cần đến giải pháp này hay không.

I. Móng bè là gì? Cấu tạo và nguyên lý hoạt động

Hãy hình dung ngôi nhà của bạn là một con thuyền khổng lồ, và móng bè chính là cái bè vững chắc giúp con thuyền đó nổi trên mặt nước. Móng bè là loại móng nông được trải rộng trên toàn bộ diện tích mặt bằng xây dựng, giúp phân tán tải trọng của công trình lên một diện tích lớn hơn, từ đó giảm áp lực lên nền đất.

1. Cấu tạo chi tiết của móng bè

Một hệ móng bè tiêu chuẩn thường bao gồm các thành phần chính sau:

• Lớp bê tông lót: Thường dày 100mm, có tác dụng làm phẳng mặt bằng, chống mất nước cho bê tông và chống thấm ngược từ dưới đất lên.
• Hệ lưới thép: Gồm hai lớp thép sàn (thép chịu lực) được bố trí song song ở lớp trên và lớp dưới. Cường độ thép, đường kính và khoảng cách giữa các thanh thép sẽ được tính toán chi tiết dựa trên tải trọng công trình.
• Hệ dầm móng: Là các dầm bê tông cốt thép được bố trí theo phương ngang và dọc, chạy xuyên qua hệ lưới thép sàn, giúp tăng cường khả năng chịu lực và liên kết toàn bộ móng thành một khối thống nhất.
• Lớp bê tông cốt thép: Đây là phần chính của móng bè, được đổ dày từ 250mm đến 500mm (tùy thuộc vào thiết kế và tải trọng), bao phủ toàn bộ hệ lưới thép và dầm móng.

2. Nguyên lý hoạt động

Thay vì truyền tải trọng tập trung qua các chân cột như móng đơn hay móng cọc, móng bè phân bổ đều tải trọng của toàn bộ công trình lên một diện tích lớn dưới đáy móng. Điều này làm giảm đáng kể áp lực lên đơn vị diện tích nền đất, từ đó giúp hạn chế tối đa hiện tượng lún cục bộ hay lún lệch, ngay cả trên những nền đất yếu hoặc không đồng đều.

II. Ưu điểm nổi bật của móng bè: Giải pháp bền vững cho mọi công trình

Việc lựa chọn móng bè mang lại nhiều lợi ích vượt trội, đặc biệt trong các điều kiện thi công phức tạp.

1. Tăng cường khả năng chịu tải cho nền đất yếu

Đây là ưu điểm lớn nhất của móng bè. Với khả năng phân tán tải trọng trên diện rộng, móng bè là lựa chọn lý tưởng cho các công trình xây dựng trên nền đất có sức chịu tải kém như đất bùn, đất sét nhão, đất san lấp hoặc khu vực đất gần ao, hồ.

2. Chống lún lệch và chống thấm hiệu quả

Vì toàn bộ ngôi nhà được đỡ trên một “tấm” móng duy nhất, nên hiện tượng lún nếu có xảy ra sẽ là lún đều, không gây ra lún lệch hay nứt tường. Lớp bê tông dày đặc cũng tạo thành một lớp màng chống thấm hiệu quả, ngăn chặn hơi ẩm từ đất bốc lên, bảo vệ kết cấu và sàn nhà khỏi ẩm mốc.

3. Giảm thiểu tác động từ nước ngầm

Ở những khu vực có mực nước ngầm cao, móng bè giúp chống lại lực đẩy nổi của nước, đồng thời ngăn chặn nước ngầm xâm nhập vào kết cấu móng và tầng hầm (nếu có), đảm bảo tuổi thọ công trình.

4. Thi công nhanh chóng và phù hợp cho nhà có tầng hầm

Đối với những công trình có tầng hầm hoặc bán hầm, việc thi công móng bè thường đơn giản và nhanh gọn hơn so với các loại móng khác, vì phần đáy tầng hầm chính là sàn của móng bè.

III. Các loại móng bè phổ biến

Dưới đây là các loại móng bè phổ biến hiện nay, được phân loại dựa trên cấu tạo và khả năng chịu lực. Việc lựa chọn loại móng bè nào phụ thuộc vào kết quả khảo sát địa chất, tải trọng công trình và thiết kế của kỹ sư kết cấu.

1. Móng bè bản phẳng (Móng bè cứng)

Đây là loại móng bè đơn giản và phổ biến nhất.

• Cấu tạo: Chỉ bao gồm một tấm bản bê tông cốt thép dày trải rộng trên toàn bộ diện tích công trình. Chiều dày bản móng khá lớn để đảm bảo độ cứng và khả năng chịu lực.
• Đặc điểm: Không có dầm hay sườn gia cố. Tải trọng được phân bố trực tiếp lên nền đất thông qua bản bê tông cốt thép này.
• Ứng dụng: Thường được sử dụng cho các công trình có tải trọng không quá lớn và bước cột (khoảng cách giữa các cột) nhỏ hơn 9m, và tải trọng cột không quá 1000 tấn. Loại này dễ thi công và phù hợp với các công trình quy mô nhỏ.
• Ưu điểm: Thi công đơn giản, tiết kiệm thời gian.
• Nhược điểm: Chiều dày lớn có thể tốn vật liệu hơn.

2. Móng bè có sườn (Móng bè mềm)

Đây là loại móng bè được gia cố để tăng khả năng chịu lực.

• Cấu tạo: Bao gồm một bản móng mỏng hơn so với bản phẳng và được gia cố thêm bằng hệ thống dầm (sườn) chạy theo hai phương vuông góc, tạo thành một khung lưới. Các dầm này có thể nằm ở phía trên hoặc phía dưới bản móng.
  • Sườn nằm dưới: Có tiết diện hình thang, tăng khả năng chống trượt.
  • Sườn nằm trên: Dễ thi công hơn và tạo mặt bằng phẳng.
• Đặc điểm: Hệ thống dầm giúp tăng độ cứng, khả năng chịu uốn và phân bố tải trọng hiệu quả hơn trên nền đất.
• Ứng dụng: Phù hợp với các công trình có bước cột lớn hơn 9m hoặc tải trọng lớn hơn, nơi cần tăng cường khả năng chịu lực và chống lún chênh lệch.
• Ưu điểm: Phân bố tải trọng tốt hơn, chống lún chênh lệch hiệu quả.
• Nhược điểm: Cấu tạo phức tạp hơn, quá trình thi công đòi hỏi độ chính xác cao hơn.

3. Móng bè kiểu hộp

Đây là một loại móng bè phức tạp, có cấu tạo rỗng bên trong.

• Cấu tạo: Gồm một bản móng dưới và một bản móng trên được liên kết với nhau bằng các tường hoặc dầm, tạo thành các khoang rỗng bên trong, giống như một cái hộp.
• Đặc điểm: Có độ cứng rất cao nhưng trọng lượng lại tương đối nhẹ, giúp giảm tải trọng truyền xuống nền đất. Khoang rỗng có thể được sử dụng làm tầng hầm, hầm kỹ thuật hoặc bồn chứa.
• Ứng dụng: Thường được sử dụng cho các công trình có tầng hầm, công trình cao tầng hoặc trên nền đất cực yếu.
• Ưu điểm: Độ cứng và khả năng chịu lực vượt trội, giảm tải trọng bản thân của móng, có thể tận dụng không gian bên trong.
• Nhược điểm: Thi công rất phức tạp, chi phí cao, đòi hỏi kỹ thuật và vật liệu chất lượng cao.

4. Móng bè kết hợp cọc (Móng bè trên nền cọc)

Đây là sự kết hợp giữa móng bè và móng cọc, tận dụng ưu điểm của cả hai loại.

• Cấu tạo: Một bản móng bè được đặt trên đỉnh của một hệ thống cọc (cọc đóng, cọc ép, cọc khoan nhồi) đã được thi công sâu xuống nền đất.
• Đặc điểm: Tải trọng của công trình được truyền xuống nền đất thông qua cả hai bộ phận: bản móng bè và các cọc. Cọc truyền tải trọng xuống lớp đất tốt hoặc đá sâu, trong khi bản móng bè giúp phân bố tải trọng đều trên đầu cọc và nền đất.
• Ứng dụng: Đây là giải pháp tối ưu cho các công trình cao tầng, công trình có tải trọng cực lớn, hoặc xây dựng trên nền đất cực yếu (đất bùn, than bùn) mà móng bè thông thường không đủ khả năng chịu lực.
• Ưu điểm: Khả năng chịu tải cực lớn, chống lún chênh lệch và lún tổng thể rất tốt, đảm bảo độ ổn định cao.
• Nhược điểm: Chi phí cao nhất trong các loại móng bè, quy trình thi công phức tạp.

IV. Khi Nào Nên Sử Dụng Móng Bè? Các Trường Hợp Cụ Thể

Việc quyết định sử dụng móng bè cần dựa trên kết quả khảo sát địa chất chi tiết. Tuy nhiên, có một số dấu hiệu và trường hợp mà móng bè là lựa chọn tối ưu:

• Khi xây nhà trên nền đất yếu: Đây là trường hợp phổ biến nhất. Đất nền có độ sệt, có chứa bùn, than bùn hoặc đất san lấp không được đầm chặt.
• Khi xây nhà có tầng hầm hoặc bán hầm: Móng bè đóng vai trò như sàn đáy tầng hầm, giúp tiết kiệm vật liệu và thời gian thi công, đồng thời chống thấm hiệu quả.
• Khi tải trọng công trình lớn và phân bố không đều: Các công trình có tải trọng tập trung cao ở một vài vị trí (ví dụ: đặt bể nước trên cao, bồn nước lớn) hoặc các công trình nhiều tầng.
• Khi đất có mực nước ngầm cao: Đặc biệt là các khu vực đất ven sông, suối, mương nước hoặc vùng trũng thấp.

V. Quy trình thi công móng bè đúng tiêu chuẩn

1. Chuẩn bị thi công

Đây là giai đoạn quan trọng, quyết định đến sự thuận lợi và hiệu quả của toàn bộ quá trình.

• Khảo sát địa chất: Đây là bước tối quan trọng. Cần có kết quả khảo sát địa chất chi tiết để đánh giá chính xác tính chất của nền đất, sức chịu tải, và mực nước ngầm. Dựa trên dữ liệu này, kỹ sư kết cấu sẽ thiết kế móng bè phù hợp, đảm bảo an toàn và tiết kiệm.
• Thiết kế kết cấu: Bản vẽ thiết kế móng bè phải được lập bởi kỹ sư có kinh nghiệm, tuân thủ các tiêu chuẩn xây dựng hiện hành (TCVN). Bản vẽ này sẽ chi tiết hóa kích thước dầm, bản móng, đường kính và mật độ cốt thép.
• Chuẩn bị mặt bằng: San lấp, dọn dẹp, và giải phóng mặt bằng để đảm bảo mặt nền phẳng và sạch sẽ. Định vị tim trục công trình theo bản vẽ thiết kế.
• Vật liệu và thiết bị: Chuẩn bị đầy đủ vật liệu (cốt thép, bê tông, cốp pha, vật liệu chống thấm…) và máy móc (máy đào, máy đầm, máy bơm bê tông…) đạt tiêu chuẩn chất lượng.

2. Đào đất hố móng

• Đào đất: Đào đất theo kích thước và độ sâu đã được thiết kế trong bản vẽ. Lưu ý đào đúng kích thước, không đào quá sâu hoặc quá rộng.
• Làm phẳng đáy móng: Sau khi đào xong, đáy hố móng cần được san phẳng, lu lèn chặt để đảm bảo độ ổn định.

3. Thi công lớp lót 

• Lớp bê tông lót: Đổ một lớp bê tông lót (thường là bê tông đá 4×6, mác 100-150) dày khoảng 100mm dưới đáy móng. Lớp bê tông này có tác dụng làm phẳng, chống mất nước và bảo vệ cốt thép khỏi bị oxy hóa do tiếp xúc trực tiếp với đất.

4. Gia công và lắp đặt cốt thép

• Gia công cốt thép: Cốt thép được cắt, uốn theo đúng kích thước và hình dạng trong bản vẽ.
• Lắp đặt: Đan thép đúng chủng loại, đường kính, và khoảng cách theo thiết kế. Móng bè thường có 2 lớp thép (thép trên và thép dưới). Ví dụ, thép bản móng thường là 2 lớp thép Φ12a200, thép dầm móng là thép dọc 6Φ(20-22) và thép đai Φ8a150.
• Kiểm tra và cố định: Kiểm tra kỹ lưỡng khoảng cách và vị trí các thanh thép. Cố định thép bằng dây buộc thép hoặc con kê bê tông để đảm bảo không bị xê dịch trong quá trình đổ bê tông.

5. Lắp dựng cốp pha

• Lắp cốp pha: Lắp đặt cốp pha (ván khuôn) theo kích thước và hình dạng của móng. Cốp pha phải chắc chắn, kín khít để đảm bảo bê tông không bị chảy ra ngoài.
• Gia cố: Gia cố cốp pha bằng cây chống, giằng ngang… để chống lại áp lực của bê tông tươi khi đổ.

6. Đổ bê tông móng bè

• Kiểm tra cuối cùng: Trước khi đổ, kiểm tra lại toàn bộ cốt thép và cốp pha.
• Đổ bê tông: Đổ bê tông móng bè liên tục và đồng nhất trên toàn bộ diện tích. Sử dụng máy đầm dùi để đầm chặt bê tông, đảm bảo bê tông lấp đầy mọi ngóc ngách, không có lỗ rỗng, giúp móng đặc chắc.
• Hoàn thiện bề mặt: San phẳng bề mặt bê tông móng sau khi đầm.

7. Bảo dưỡng bê tông

• Bảo dưỡng: Đây là bước cực kỳ quan trọng để bê tông đạt cường độ thiết kế và tránh nứt do mất nước quá nhanh. Trong vòng 7 ngày sau khi đổ, cần tiến hành bảo dưỡng bằng cách tưới nước, che phủ bề mặt bằng bạt hoặc vật liệu giữ ẩm.
• Tháo cốp pha: Khi bê tông đã đạt cường độ nhất định, tiến hành tháo dỡ cốp pha.

8. Nghiệm thu và lấp đất

• Nghiệm thu: Kiểm tra chất lượng móng bè đã thi công, bao gồm kích thước, độ phẳng và chất lượng bê tông.
• Lấp đất: Lấp đất và lu lèn chặt để chuẩn bị cho các công đoạn tiếp theo của công trình.

Việc tuân thủ nghiêm ngặt quy trình trên, cùng với sự giám sát chặt chẽ của kỹ sư, sẽ đảm bảo móng bè đạt chất lượng và là nền móng vững chắc cho ngôi nhà của bạn.

VI. Lưu ý lựa chọn phương án thiết kế thi công móng bè khi xây nhà cho gia chủ

Để chọn phương án thiết kế và thi công móng bè phù hợp, gia chủ cần đặc biệt lưu ý những điểm sau. Đây là những yếu tố then chốt quyết định sự bền vững và an toàn của toàn bộ ngôi nhà.

Việc lựa chọn loại móng là một quyết định kỹ thuật phức tạp. Bạn không nên tự phán đoán mà hãy luôn yêu cầu nhà thầu thực hiện khảo sát địa chất chi tiết trước khi thiết kế. Móng bè là một giải pháp kỹ thuật hiệu quả, nhưng chỉ nên được sử dụng khi thực sự cần thiết. Việc lựa chọn và thi công đúng loại móng sẽ giúp bạn tiết kiệm chi phí không cần thiết và đảm bảo sự an toàn, bền vững cho ngôi nhà trong tương lai.

Với kinh nghiệm lâu năm trong ngành xây dựng, đặc biệt tại các khu vực có địa chất đa dạng như Bình Dương, NAGOPA chúng mình hiểu rằng, một phần móng vững chắc không chỉ đến từ thiết kế đúng đắn mà còn từ quy trình thi công tỉ mỉ, kiểm soát chất lượng nghiêm ngặt.

Bạn có thể tìm hiểu thêm:

• Các loại móng nhà phổ biến hiện nay “Bạn nên biết”
• Xử lý nền đất yếu khi thi công nhà ở: Giải pháp và lưu ý quan trọng
• Đào móng là gì? Phương pháp và quy trình đào móng hiện nay.